મહિલાઓ સામે હિંસા રોકવા માટે મજબૂત મિકેનિઝમ બનાવવાનો સીજેઆઈનો નિર્દેશ
નવી દિલ્હી
મણિપુર વાયરલ વીડિયો કેસમાં સુપ્રીમ કોર્ટમાં આજે ફરી સુનાવણી હાથ ધરવામાં આવી હતી. સીજેઆઈ ડીવાય ચંદ્રચુડે આ મામલાની સુનાવણી કરતા કહ્યું કે આ વીડિયો સામે આવ્યા બાદ આ મામલો સામે આવ્યો છે, પરંતુ આ એકમાત્ર ઘટના નથી જ્યાં મહિલાઓ પર હુમલો થયો હોય કે ઉત્પીડન થયું હોય. અન્ય ઘટનાઓ પણ છે. હવે આ મામલે આવતીકાલે બપોરે 2 વાગ્યે ફરી સુનાવણી થશે.
3 મે થી અત્યાર સુધીમાં કેટલી એફઆઈઆર નોંધાઈ છે?
સીજેઆઈએ કહ્યું કે આપણે મહિલાઓ વિરુદ્ધ હિંસાના વ્યાપક મુદ્દાને જોવા માટે એક મિકેનિઝમ પણ બનાવવું પડશે. આ સિસ્ટમે સુનિશ્ચિત કરવું જોઈએ કે આવા તમામ કેસોની કાળજી લેવામાં આવે. તેમણે પૂછ્યું કે મણિપુરમાં હિંસા શરૂ થઈ ત્યારથી અત્યાર સુધીમાં આવી કેટલી એફઆઈઆર નોંધાઈ છે.
18મી મે સુધી પોલીસ શું કરતી હતી?
સુપ્રીમ કોર્ટે સવાલ કર્યો કે જ્યારે ઘટના 4 મેના રોજ બની હતી તો 18 મેના રોજ એફઆઈઆર કેમ નોંધવામાં આવી? 4 મેથી 18 મે સુધી પોલીસ શું કરતી હતી? જ્યારે મહિલાઓને નગ્ન કરીને પરેડ કરવામાં આવી હતી અને ઓછામાં ઓછા બે પર બળાત્કાર થયો હોવાની વાત સામે આવી ત્યારે પોલીસ શું કરી રહી હતી?
‘મહિલાઓ સીબીઆઈ તપાસની વિરુદ્ધ છે’
મણિપુરની બે પીડિત મહિલાઓ તરફથી હાજર રહેલા વરિષ્ઠ વકીલ કપિલ સિબ્બલે કહ્યું કે મહિલાઓ આ મામલાની સીબીઆઈ તપાસ અને કેસને આસામમાં ટ્રાન્સફર કરવાની વિરુદ્ધ છે. તેના પર સરકાર તરફથી હાજર રહેલા સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતાએ કહ્યું કે અમે ક્યારેય ટ્રાયલને આસામમાં ટ્રાન્સફર કરવાની વિનંતી કરી નથી.
તુષાર મહેતાએ કહ્યું કે અમે કહ્યું છે કે આ મામલો મણિપુરની બહાર ટ્રાન્સફર કરવામાં આવે. અમે ક્યારેય આસામ કહ્યું નથી.
‘પોલીસ હિંસામાં સામેલ લોકોને મદદ કરી રહી હતી’
કપિલ સિબ્બલે પીડિત બે મહિલાઓ માટે હાજર થતાં કહ્યું હતું કે તે સ્પષ્ટ છે કે પોલીસ બે મહિલાઓ સામે હિંસા આચરનારાઓને સહકાર આપી રહી છે. પોલીસે આ મહિલાઓને ભીડમાં લઈ જઈને છોડી દીધી અને ટોળાએ તે કર્યું જે તેઓ કરતા હતા, એમ સિબ્બલે કહ્યું,
પીડિત મહિલાના પિતા અને ભાઈની હત્યા કરવામાં આવી હતી. અમારી પાસે હજુ પણ મૃતદેહો નથી. 18મી મેના રોજ ઝીરો એફઆઈઆર નોંધવામાં આવી હતી. જ્યારે કોર્ટે સંજ્ઞાન લીધું ત્યારે કંઈક થયું. તો પછી આપણે કેવી રીતે વિશ્વાસ કરી શકીએ? આવી અનેક ઘટનાઓ હશે. એટલા માટે અમે એક એજન્સી ઈચ્છીએ છીએ જે મામલાની તપાસ કરવા માટે સ્વતંત્ર હોય.
સરકાર તરફથી હાજર રહેલા સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતાનું કહેવું છે કે જો સુપ્રીમ કોર્ટ આ મામલાની દેખરેખ રાખે તો કેન્દ્રને કોઈ વાંધો નથી. તે જ સમયે વરિષ્ઠ વકીલ ઈન્દિરા જયસિંહે સુપ્રીમ કોર્ટને જણાવ્યું કે કેન્દ્રના સ્ટેટસ રિપોર્ટ અનુસાર 595 એફઆઈઆર નોંધવામાં આવી છે. આમાંથી કેટલા જાતીય હિંસા સાથે સંબંધિત છે અને કેટલા અગ્નિદાહ, હત્યા સાથે સંબંધિત છે. આ અંગે કોઈ સ્પષ્ટતા નથી.
‘સ્ત્રીઓમાં આત્મવિશ્વાસ કેળવવો જરૂરી છે’
વરિષ્ઠ વકીલ ઈન્દિરા જયસિંહે કહ્યું કે જ્યાં સુધી કાયદાનો સવાલ છે, બળાત્કાર પીડિતાઓ તેના વિશે વાત કરતી નથી. તેઓ તેમના આઘાત સાથે બહાર આવતા નથી. પ્રથમ વસ્તુ આત્મવિશ્વાસ બનાવવાની છે. આજે અમને ખબર નથી કે સીબીઆઈ તપાસ શરૂ કરશે તો મહિલાઓ આગળ આવશે કે નહીં. તેમણે કહ્યું કે પોલીસને બદલે મહિલાઓ ઘટના અંગે મહિલાઓ સાથે વાત કરવામાં વધુ આરામદાયક રહેશે.
ઈન્દિરા જયસિંગે કહ્યું કે સિવિલ સોસાયટીની મહિલાઓની બનેલી ઉચ્ચ સત્તાવાળી સમિતિ હોવી જોઈએ જેમને બચી ગયેલા લોકો સાથે વ્યવહાર કરવાનો અનુભવ હોય. ઈન્દિરા કહે છે કે સૈયદા હમીદ, ઉમા ચક્રવર્તી, રોશની ગોસ્વામી વગેરેને હાઈ પાવર કમિટીમાં સામેલ કરી શકાય છે. તે બધા સમુદાયમાં આ મુદ્દા સાથે સંબંધિત છે. તેમને રિપોર્ટ બનાવીને આ કોર્ટમાં લાવવા દો.
કુકી તરફે હાજર રહેલા વકીલે સીબીઆઈ તપાસનો વિરોધ કર્યો હતો
મણિપુર હિંસા કેસમાં કુકી પક્ષ માટે હાજર રહેલા વરિષ્ઠ વકીલ કોલિન ગોન્સાલ્વેસે સીબીઆઈ તપાસનો વિરોધ કર્યો હતો અને નિવૃત્ત ડીજીપીનો સમાવેશ કરતી એસઆઈટી દ્વારા તપાસની માંગ કરી હતી. તેમણે સુપ્રીમ કોર્ટને મણિપુરના કોઈ અધિકારીને સામેલ ન કરવાની માંગ કરી છે.
કપિલ સિબ્બલે સુપ્રીમ કોર્ટમાં જણાવ્યું હતું કે મહિલાઓ વિરુદ્ધ હિંસા કેન્દ્રીય હોવા છતાં તેમના ભાઈઓ અને પિતા વગેરેની હત્યા કરવામાં આવી છે. આ પાસું પણ ધ્યાનમાં લેવું જોઈએ.
એક વકીલે એક અરજીનો ઉલ્લેખ કરતા કહ્યું કે મણિપુરમાં જે બન્યું, પશ્ચિમ બંગાળ અને રાજસ્થાનમાં પણ આવી જ ઘટનાઓ બની. પશ્ચિમ બંગાળમાં પંચાયતના એક ઉમેદવારનો વીડિયો સામે આવ્યો છે જે નગ્ન પરેડ કરી રહ્યો હતો. સમગ્ર ભારતમાં દીકરીઓને સુરક્ષિત રાખવાની જરૂર છે. આના પર સીજેઆઈએ વકીલને કહ્યું, બેશક, દેશભરમાં મહિલાઓ વિરુદ્ધ ગુનાઓ થઈ રહ્યા છે, આ આપણી સામાજિક વાસ્તવિકતા છે. આપણે સાંપ્રદાયિક અને સાંપ્રદાયિક સંઘર્ષમાં મહિલાઓ સામે અભૂતપૂર્વ હિંસાનો સામનો કરી રહ્યા છીએ. મણિપુરમાં જે બન્યું તે અન્યત્ર થયું છે એમ કહીને આપણે યોગ્ય ઠેરવી શકીએ નહીં. શું તમે એમ કહો છો કે બધી સ્ત્રીઓનું રક્ષણ કરો કે કોઈનું રક્ષણ કરો?
‘મણિપુરમાં કુકી મહિલાઓ પર લક્ષિત હુમલા’
સરકારમાં મહિલાઓનું પ્રતિનિધિત્વ કરતી વકીલ વૃંદા ગ્રોવર કહે છે કે ઇમ્ફાલમાં બે મહિલાઓ કાર ધોતી હતી અને એક ટોળાએ આવીને તેમને ટોર્ચર કરીને માર માર્યો હતો. પરિવારો કેમ્પમાં છે. માતાએ એફઆઈઆર નોંધાવી અને એફઆઈઆર દાખલ થયા પછી બધું બંધ થઈ ગયું. 18 વર્ષની યુવતી પર પણ સામૂહિક બળાત્કાર થયો હતો. બંને સમુદાયો સામે જાતીય હિંસા થઈ શકે છે, પરંતુ હું જાણું છું કે લઘુમતી સમુદાયની કુકી મહિલાઓ પર લક્ષિત હુમલો કરવામાં આવે છે.
સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતાએ ગ્રોવરની અરજી સામે વાંધો ઉઠાવતા કહ્યું કે સમુદાયોનો આ રીતે ઉલ્લેખ ન કરવો જોઈએ. સાંપ્રદાયિક તણાવને પ્રોત્સાહન ન આપો. આના પર ગ્રોવરે સુપ્રીમ કોર્ટને રાહત શિબિરોની સ્થિતિ અંગે સ્વતંત્ર અને નિષ્પક્ષ રિપોર્ટ આવવા દેવા જણાવ્યું હતું.
સીજેઆઈ ડીવાય ચંદ્રચુડે સરકારને પૂછ્યું કે પોલીસે શૂન્ય એફઆઈઆર નોંધવામાં 14 દિવસ કેમ લીધા? આ અંગે સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતાનું કહેવું છે કે સરકાર પાસે છુપાવવા માટે કંઈ નથી. આ કોર્ટ પરિસ્થિતિ પર નજર રાખી શકે છે.
સીજેઆઈ ડીવાય ચંદ્રચુડનું કહેવું છે કે આ કોઈ નિર્ભયા જેવી સ્થિતિ નથી જેમાં બળાત્કાર થયો હતો. તે અશુભ પણ હતો, પરંતુ એકલો હતો. અહીં અમે પ્રણાલીગત હિંસા સાથે કામ કરી રહ્યા છીએ, જેને આઈપીસી એક અલગ ગુનો તરીકે ઓળખે છે. તેથી વહીવટમાં વિશ્વાસની ભાવના પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે, કોર્ટ એક ટીમની નિમણૂક કરશે. તેમાં રાજકારણ સાથે જોડાયેલા લોકો નહીં હોય.
સુપ્રીમ કોર્ટે કેન્દ્રને પૂછ્યું કે ભારત સરકાર મકાનોના પુનઃનિર્માણ માટે મણિપુરને શું પેકેજ આપી રહી છે.
સીજેઆઈનું કહેવું છે કે માત્ર સીબીઆઈ, એસઆઈટીને સોંપવું પૂરતું નથી. આપણે સુનિશ્ચિત કરવું પડશે કે ન્યાયની પ્રક્રિયા તેના ઘર સુધી પહોંચે. અમારો સમય પૂરો થઈ રહ્યો છે. ત્રણ મહિના વીતી ગયા.
સમિતિની રચના પર, સીજેઆઈએ કહ્યું છે કે સમિતિ બનાવવાના બે રસ્તા છે – અમે પોતે એક સમિતિ બનાવીએ છીએ – મહિલા અને પુરુષ ન્યાયાધીશો અને ડોમેન નિષ્ણાતોનો પક્ષ. તે માત્ર શું થયું તે શોધવાનો પ્રયાસ કરવા માટે નથી, પરંતુ આપણે જીવનને ફરીથી પાટા પર ચઢાવવાની પણ જરૂર છે.
સીજેઆઈ કહે છે કે સુપ્રીમ કોર્ટના હસ્તક્ષેપની હદ પણ સરકારે અત્યાર સુધી શું કર્યું છે તેના પર નિર્ભર રહેશે. સરકારે જે કર્યું તેનાથી અમે સંતુષ્ટ હોઈએ તો અમે દખલ પણ ન કરી શકીએ.
મેઇતેઈ સમુદાયના વકીલનું કહેવું છે કે માત્ર એક જ વીડિયો વાયરલ થયો નથી, એવા ઘણા વીડિયો છે જેમાં લોકોને મરતા જોઈ શકાય છે.
સીજેઆઈ ચંદ્રચૂડે મેઈતેઈ સમુદાય માટે હાજર રહેલા વકીલને ખાતરી આપવા કહ્યું કે અમે માત્ર કેસ પેપર્સ જ વાંચ્યા નથી. મેં વીડિયો પણ જોયો છે. તે વીડિયો રાષ્ટ્રીય આક્રોશનો વિષય હતો અને અમે આ બાબત પર કેમ ધ્યાન આપ્યું.
સુપ્રીમ કોર્ટે મણિપુર હિંસા સંબંધિત કેસની સુનાવણી આવતીકાલે બપોરે 2 વાગ્યા સુધી ટાળી દીધી છે.
પીડિત મહિલાઓએ સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી કરી હતી
અત્રે ઉલ્લેખનીય છે કે, બંને પીડિત મહિલાઓએ કેન્દ્ર અને મણિપુર સરકાર વિરુદ્ધ સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરી છે, જેમાં માંગ કરવામાં આવી છે કે સુપ્રીમ કોર્ટ સુઓમોટો સંજ્ઞાન લે અને મામલાની નિષ્પક્ષ તપાસનો આદેશ આપે. પીડિતોએ તેમની ઓળખને સુરક્ષિત રાખવાની પણ વિનંતી કરી છે.