ભારતના સુર્ય મિશન આદિત્ય-એલ1નું શ્રીહરિકોટાથી સફળ લોન્ચિંગ

આદિત્ય-એલ1 125 દિવસ બાદ તેના એલ1 પોઈન્ટ સુધી પહોંચશે, આ પોઈન્ટ પર પહોંચ્યા બાદ આદિત્ય-એલ1 ખાસ ડેટા મોકલવાનું શરુ કરશે

શ્રી હરિકોટા

ચંદ્રયાન-3ના ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર સફળ લેન્ડિંગ બાદ હવે ઈસરોએ ફરી એકવાર ઈતિહાસ રચતા સુર્ય મિશન આદિત્ય-એલ1નું શ્રીહરિકોટાથી સફળ લોન્ચિંગ કરવામાં આવ્યુ હતું. આ આદિત્ય-એલ1ને પીએસએલવી-એક્સએલરોકેટની મદદથી લોન્ચ કરવામાં આવ્યુ હતું. આદિત્ય-એલ1 125 દિવસ બાદ તેના એલ1 પોઈન્ટ સુધી પહોંચશે. આ પોઈન્ટ પર પહોંચ્યા બાદ આદિત્ય-એલ1 ખાસ ડેટા મોકલવાનું શરુ કરશે.

સૂર્ય મિશન આદિત્યએલ1ના પીએસએલવીરોકેટે ઉડાન ભરતાં જ લોકોની ભીડે ‘ભારત માતા કી જય’ના નારા લગાવ્યા હતા.

ઈસરોનું આદિત્યએલ1 સૂર્ય મિશન પૃથ્વીના વાતાવરણમાંથી બહાર નીકળતાં જ  પીએસએલવીરોકેટનો ત્રીજો તબક્કો સફળતાપૂર્વક રોકેટથી અલગ થઈ ગયો. હવે તે  પીએસ4 કોસ્ટલ સ્ટેજમાં છે.

શ્રીહરિકોટા ખાતે ઈસરોના સૂર્ય મિશન આદિત્ય એલ-1ના લોન્ચિંગને જોવા માટે મોટી સંખ્યામાં લોકો હાજર જોવા મળી રહ્યા છે.

ઈસરોનું મિશન સૂર્ય લોન્ચિંગ માટે સંપૂર્ણ રીતે તૈયાર છે. કેન્દ્રીય અવકાશ રાજ્ય મંત્રી ડૉ.જિતેન્દ્ર સિંહ પણ ઈસરોની આ ઐતિહાસિક ક્ષણના સાક્ષી બન્યા છે.

આ મિશન હવામાનની ગતિશીલતા, સૂર્યનું તાપમાન, પૃથ્વી પર અલ્ટ્રાવાયોલેટ કિરણોની અસર અને ઓઝોન સ્તરનો અભ્યાસ કરશે. વૈજ્ઞાનિકોનું માનવું છે કે, સૂર્યનો અભ્યાસ કરીને હવામાનની આગાહીની સચોટતામાં પણ વધારો થશે. આનાથી એવી સિસ્ટમ બનાવવામાં મદદ મળશે, જેના દ્વારા વાવાઝોડાની જાણકારી તરત જ મળી જશે અને એલર્ટ જારી કરી શકાશે. સોલર અલ્ટ્રાવાયોલેટ ઇમેજિંગ ટેલિસ્કોપ (એસયુઆઈટી), આદિત્ય એલ1 મિશન માટેનું મુખ્ય સાધન, પુણે સ્થિત ઇન્ટર-યુનિવર્સિટી સેન્ટર ફોર એસ્ટ્રોનોમી એન્ડ એસ્ટ્રોફિઝિક્સ (આઈયુસીએએ) દ્વારા વિકસાવવામાં આવ્યું છે.

આ ભારતનું પ્રથમ સૂર્ય મિશન હશે. આદિત્ય-એલ1 અવકાશયાન સૂર્યના કોરોનાના દૂરસ્થ અવલોકનો માટે અને એલ1 (સૂર્ય-અર્થ લેગ્રેંજિયન બિંદુ) પર સૌર પવનનો વાસ્તવિક અભ્યાસ કરવા માટે બનાવાયો છે. આ સ્થળ પૃથ્વીથી લગભગ 15 લાખ કિલોમીટર દૂર છે. આ મિશનને લેગ્રાંગિયન પોઈન્ટ-1 (એલ1) સુધી પહોંચવામાં લગભગ ચાર મહિનાનો સમય લાગશે. લેગ્રાંગિયન પોઈન્ટ-1 એ એવી જગ્યા છે જ્યાં સૂર્ય અને પૃથ્વીનું ગુરુત્વાકર્ષણ બળ સમાન છે.

આદિત્ય-એલ1 મિશન સૂર્યના અન્ય પાસાઓ જેમ કે તેના ફોટોસ્ફિયર, ક્રોમોસ્ફિયર, ચુંબકીય ક્ષેત્ર અને સૌર પ્રવૃત્તિનો પણ અભ્યાસ કરશે. આ લક્ષ્યો હાંસલ કરવા માટે, આદિત્ય-એલ1 સાત વૈજ્ઞાનિક સાધનો સાથે વહન કરશે:

1. વિઝિબલ એમિશન એલાઈન કોરોનાગ્રાફી (વીઈએલસી): આ સાધન કૃત્રિમ સૂર્યગ્રહણ બનાવશે અને તેની તેજસ્વી ડિસ્કને અવરોધિત કરશે અને માત્ર ઝાંખા કોરોનાને જ જોવાની મંજૂરી આપશે. તે કોરોનલ ઉત્સર્જન રેખાઓની તીવ્રતા અને ધ્રુવીકરણને માપશે અને કોરોનાની છબીઓ અને સ્પેક્ટ્રા પ્રદાન કરશે.

2. સોલાર અલ્ટ્રાવાયોલન્ટ ઈમેજિંગ ટેલિસ્કોપ (એસયુઆઈટી): આ સાધન અલ્ટ્રાવાયોલેટ પ્રકાશની વિવિધ તરંગલંબાઇમાં સૂર્યની છબીઓ કેપ્ચર કરશે. તે ફોટોસ્ફિયર અને ક્રોમોસ્ફિયરની રચના અને ગતિશીલતાનો અભ્યાસ કરશે, જે સૂર્યના વાતાવરણના નીચલા સ્તરો છે.

3. સોલારલો એનર્જી એક્સ-રે સ્પેક્ટોમિટર (એસઓએલઈએક્સએશ): આ સાધન સૂર્ય દ્વારા ઉત્સર્જિત સોફ્ટ એક્સ-રેની તીવ્રતા અને સ્પેક્ટ્રમને માપશે. તે સૌર એક્સ-રે ફ્લક્સમાં વિવિધતા પર નજર રાખશે અને કોરોનાની હીટિંગ મિકેનિઝમનો અભ્યાસ કરશે.

4. પાઈ એનર્જીએલ1 ઓર્બિટિંગ-એક્સ-રે સ્પેકટ્રોમિટર (એચઈએલ1ઓએસ): આ સાધન સૂર્ય દ્વારા ઉત્સર્જિત હાર્ડ એક્સ-રે ની તીવ્રતા અને સ્પેક્ટ્રમને માપશે. તે સૂર્યની સપાટી પર બનતી સૌર જ્વાળાઓ અને અન્ય ઊર્જાસભર ઘટનાઓને શોધશે.

5. આદિત્યસોલાર વિન્ડ પ્રેક્ટિકલ એક્સપરિમેન્ટ (એએસપીઈએક્સ): 1. આ સાધન સૌર પવનના કણો જેવા કે પ્રોટોન અને ભારે આયનોની રચના અને દિશાનું વિશ્લેષણ કરશે. વધુમાં તે અભ્યાસ કરશે કે સૌર પવન પૃથ્વીની આસપાસના અવકાશ વાતાવરણને કેવી અસર કરે છે.

6. પ્લાઝમા એનેલાઈઝરપેકેજ ફોરઆદિત્ય (પીએપીએ): આ સાધન સૌર પવનમાં ઇલેક્ટ્રોનનું તાપમાન, ઘનતા અને વેગ માપશે. તે એ પણ અભ્યાસ કરશે કે સૌર પવન આંતરગ્રહીય ચુંબકીય ક્ષેત્ર સાથે કેવી રીતે ક્રિયા-પ્રતિક્રિયા કરે છે.

7. એડવાન્સ્ડટ્રીએક્સિયાએલહાઈરિઝોલ્યુશન ડિજિટલ મેગ્નેટોમિટર્સ: આ સાધન ચુંબકીય ક્ષેત્રની શક્તિ અને દિશાને ત્રણ પરિમાણોમાં માપશે. તે એ સમજવામાં મદદ કરશે કે ચુંબકીય ક્ષેત્ર એ સૌર પવન અને કોરોનાને કેવી રીતે પ્રભાવિત કરે છે.

આદિત્ય-એલ1 મિશન પોલર સેટેલાઈટ લોંચ વીહીકલ (પીએસએલવી) 1,475-કેજીવજનનું અવકાશયાનને પૃથ્વીની ફરતે લંબગોળ ભ્રમણકક્ષામાં લઈ જશે. આ સ્પેસક્રાફટ જે સાત વૈજ્ઞાનિક પેલોડ વહન કરશે, જે ચંદ્ર પરના એક પેલોડના વજન કરતા બે ગણાથી વધુ હળવા છે.

આદિત્ય-એલ1 મિશન ભારતના અવકાશ કાર્યક્રમ માટે એક મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્નરૂપ છે. સૂર્ય અને તેના પર્યાવરણનો અભ્યાસ કરવા માટે તે ભારતનું પ્રથમ મિશન છે. એલ1 પોઈન્ટની આસપાસ હાલો ઓરબીટમાં સંચાલન કરવાનું ભારતનું પ્રથમ મિશન પણ હશે, જે એક પડકારજનક કાર્ય છે જેમાં ચોક્કસ નેવિગેશન અને નિયંત્રણની જરૂર પડે છે.

આદિત્ય-એલ1 મિશન સૌર ભૌતિકશાસ્ત્રના વિવિધ પાસાઓમાં મૂલ્યવાન વૈજ્ઞાનિક ડેટા અને આંતરદૃષ્ટિ પ્રદાન કરશે. તે સૂર્ય કેવી રીતે કાર્ય કરે છે અને તે આપણા ગ્રહને કેવી રીતે અસર કરે છે તે અંગેની આપણી સમજને સુધારવામાં મદદ કરશે. તે અવકાશના હવામાનની દેખરેખ અને આગાહી કરવાના વૈશ્વિક પ્રયાસોમાં પણ યોગદાન આપશે, જે આપણા ઉપગ્રહો, પાવર ગ્રીડ, સંચાર પ્રણાલી, ઉડ્ડયન અને માનવ સ્વાસ્થ્ય પર પ્રતિકૂળ અસર કરી શકે છે.

ઈસરોનું આદિત્ય-એલ1 સૌર મિશન એ ભારત માટે એક નોંધપાત્ર સિદ્ધિ હશે અને વૈશ્વિક વૈજ્ઞાનિક સમુદાયમાં નોંધપાત્ર યોગદાન રહેશે. તે આપણને સૂર્ય અને તેના પર્યાવરણને અભૂતપૂર્વ વિગતવાર અને ચોકસાઈથી અન્વેષણ કરવામાં સક્ષમ બનાવશે. તે આપણને આપણા ગ્રહ અને આપણી જાતને અવકાશના હવામાનની હાનિકારક અસરોથી બચાવવામાં પણ મદદ કરશે.

આદિત્ય-એલ1 મિશન એ સ્પેસ સાયન્સ અને ટેક્નોલોજીમાં ભારતના વિઝન, મહત્વાકાંક્ષા અને નવીનતાનું એક ચમકતું ઉદાહરણ છે. તે ભારતીયોની યુવા પેઢી માટે વિજ્ઞાન અને એન્જિનિયરિંગમાં તેમના સપના અને આકાંક્ષાઓને આગળ ધપાવવાની પ્રેરણા પણ છે. આદિત્ય-એલ1 મિશન માત્ર સૂર્યની યાત્રા નથી, પણ ભવિષ્યની યાત્રા પણ છે.

આદિત્ય-એલ1 મિશનના આઉટરીચના ભાગરૂપે, ગુજરાત કાઉન્સિલ ઓન સાયન્સ એન્ડ ટેક્નોલોજી (ગુજકોસ્ટ) એ ગુજરાત સાયન્સ સિટી, અમદાવાદ તથા પાટણ, ભાવનગર, ભુજ અને રાજકોટ ખાતેના ચાર રીજીયોનલ સાયન્સ સેંટર્સ તથા 33 જિલ્લામા સ્થિત કોમ્યુનીટી સાયન્સ સેંટર્સ સહિત રાજ્યભરમાં વિવિધ સ્થળોએ આકર્ષક કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવા જઈ રહયું છે.

આ પહેલનો ઉદ્દેશ્ય વિદ્યાર્થીઓ અને લોકોની જિજ્ઞાસાને પ્રજ્વલિત કરવાનો છે, જેથી તેઓ મિશનના વૈજ્ઞાનિક પહેલુઓને નજીકથી જોઈ શકે. પ્રોગ્રામમાં ઇન્ટરેક્ટિવ ડેમોન્સ્ટ્રેશન, સાયન્ટીફીક મૂવીઝ, લાઇવ લૉન્ચ સ્ટ્રીમિંગ અને તમામ સહભાગીઓ માટે ઑનલાઇન ક્વિઝ જેવી અનેક પ્રવ્રુતિઓનો સમાવેશ કરવામાં આવશે.